ابوعلی عبدالله بن محمد بلخیبلخی، ابوعلی عبدالله بن محمد بن علی، محدث و مؤلف بود. ۱ - تولدتاریخ تولدش معلوم نیست، اما باید میان سال‌های ۲۲۰ و ۲۲۵ باشد، زیرا یکی از استادان او، قُتَیبة بن سعید ابورجای ثقفی بلخی، در ۲۴۰ در بَغلان، نزدیک بلخ درگذشته است. ۲ - اساتیداز استادان بلخی، علی بن حُجْر ابوالحسن مروزی (متوفی ۲۴۴) و محمد بن یحیی ابوعبدالله ذُهلْی نیسابوری (متوفی ۲۵۸) را از استادان او ذکر کرده اند. ۳ - شرح حالاز شرح حال او اطلاعات اندکی وجود دارد؛ چندی در نیشابور اقامت داشته و احتمالاً شاگردش، احمد بن محمد ابوحامد شرقی نیسابوری (متوفی ۳۲۵)، در همین شهر نزد او درس خوانده است. ۴ - شاگردانابوعلی در سال‌های بعد در بغداد ساکن شد و در آن‌جا برجسته ترین شاگردانش، محمد بن مخلد ابوعبدالله دوری (متوفی ۳۳۱)، عبدالباقی بن قانع ابوالحسین اموی (متوفی ۳۵۱)، محمد بن عبدالله ابوبکر شافعی (متوفی ۳۵۴) و محمد بن عمر ابوبکر جعابی (متوفی ۳۵۵)، نزد او درس خواندند. ۵ - وفاتسرانجام، به زادگاه خود، بلخ، برگشت و در اواخر ۲۹۵، در آن شهر، به دست قَرمطیان کشته شد. ۶ - از دیدگاه بزرگانخطیب بغدادی او را از ائمه حدیث شمرده و بر ثقه بودن و اتقان او در نقل حدیث و کثرت نقل بصراحت گواهی داده است. حاکم نیشابوری [۲]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النّبلاء، ج۱۳، ص۵۲۹، ج ۱۳، چاپ شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳).
او را بزرگ خوانده و ابن عماد [۳]
ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۱۹، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹).
نیز او را از ارکان حدیث معرفی کرده است.۷ - آثاردو اثر به نام‌های کتاب التاریخ درباره تاریخ و کتاب العلل درباره نارسایی‌ها و مشکلات احادیث منقول به او منسوب است که هیچ‌یک از آن‌ها در دست نیست. ۸ - فهرست منابع(۱) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، حیدرآباد دکن ۱۳۵۷ـ ۱۳۵۹/ ۱۹۳۸ـ۱۹۴۰، ج ۶، ص ۷۹. (۲) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹). (۳) احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، مدینه (بی تا). (۴) محمد بن احمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، ج ۲، ص ۶۹۰. (۵) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النّبلاء، ج ۱۳، چاپ شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳). (۶) محمد بن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج ۲، کویت ۱۹۶۱، ص ۱۰۲. (۷) خیرالدین زرکلی، الاعلام، قاهره ۱۳۷۳ـ ۱۳۷۸/ ۱۹۵۴ـ۱۹۵۹، ج ۴، ص ۲۶۱. (۸) عمر رضا کحاله، معجم المؤلفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، ج ۶، ص ۱۳۲. (۹) عبدالله بن اسعد یافعی، مراة الجنان، ج ۲، حیدرآباد دکن ۱۳۳۸/ ۱۹۱۹ـ۱۹۲۰، ص ۲۲۳. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بلخی»، شماره۱۶۸۳. |